Merhaba,
Anneler, babalar, aileler
“Geleceğe Dokunan Anneler” projesi ile yine birlikteyiz.
Hepimizin amacı ortak; çocuklarımızın bedenen, ruhen ve sosyal olarak tam iyilik hali içinde
olmaları, doğuştan getirdikleri gelişim potansiyeline ulaşmaları.
Bu amaca ulaşabilmek için çocuklara sunmamız gereken hizmetleri Dünya Sağlık Örgütü ve
UNICEF “Geliştiren Bakım” programı ile ortaya koydu. Bu programın 5 temel bileşeni var
-Sağlık
Hastalıkların önlenmesi, erken tanınması ve uygun tedavisi
-Beslenme
Dengeli, sağlıklı ve yeterli gıda tüketilmesi
-Duyarlı bakım
Başta anne-baba olmak üzere bakım verenlerin bebek ve çocuk ile duyarlı bir etkileşimde
olması
-Güvenli ve güvenilir çevre
Mikroplardan, zararlı kimyasallardan arınmış, barış içinde ve çocukların her türlü istismar ve
ihmalden korunduğu bir çevre
-Erken eğitim ve öğrenme olanaklarına erişim
Tüm çocukların yaşamın ilk aylardan başlayarak önce evde, ardından okul öncesi eğitim
kurumlarında erken öğrenme imkanlarına kavuşması
Beş bileşenin gerçekleşmesinde farklı uzmanlar rol oynarken aslında tümünde aileler çok
önemli rol üstlenmektedir. Bu roller arasında bugün biraz daha ayrıntılı olarak duyarlı
bakımdan bahsetmek istiyorum.
Duyarlı bakım veya duyarlılık annebabanın veya diğer bakım verenlerin çocuk ile hemen,
yakın ve uygun etkileşimi olarak tanımlanabilir. Biraz daha geniş bir anlatım ile, çocuğun
davranışlarına göre şekillenen, çocuğun gereksinim ve gelişimsel düzeyine uygun ve çocuk
gereksinim duyduğunda hemen çocuk ile uygun etkileşime girmektir. Duyarlı bakım,
annebaba/bakım verenin çocuğun hangi davranışına yanıt verdiğine göre farklılık gösterebilir,
çeşitli olabilir, örneğin hastalık bulgusu, sözel istek, bir yüz ifadesi veya keşif başlangıcı gibi.
Ama ne olursa olsun annebabanın/bakım verenin davranışları bebek tarafından başlatılır ve
yönlendirilir.
Duyarlılık 3 basamakta açıklanabilir;
• Gözlem: Annebaba/bakım veren bebeğin verdiği ipuçlarını yani
hareketlerini, davranışlarını, çıkardığı sesleri izler
• Yorumlama/anlama: Annebaba/bakım veren bu ipuçlarını doğru olarak
anlar, yorumlar. Örneğin huzursuz bir bebeğn, yorgun ve dinlenmeye mi ihtiyacı var
yoksa bunlar hastalık bulgusu olabilir mi?
• Eylem/davranış: Bakım veren bebeğin gereksinimini karşılamak için
hızla, tutarlı olarak ve etkili bir şekilde bebeğin gereksinimini karşılık için harekete
geçer.
Duyarlı bakım sadece bebeğin fiziksel ihtiyaçlarını karşılamak için değil, gelişimsel
ihtiyaçlarını anlamak ve karşılamak için de gereklidir.
Duyarlılık bebeğin ipuçlarının değerlendirilip, hızla çocuğun gereksinimlerine göre harekete
geçmeyi gerektirirken, annebabanın davranışları bebeğin hızına uygun olmalıdır. Bebeğin ilgi
ve ihtiyaçları kabul edilmelidir. Eylemlerde fiziksel sevgi, şefkat, coşku olmalı, ses tonu
olumlu yumuşak ve olumsuz yorum/eleştiri içermemelidir. Annebabanın güleryüzü, olumlu
mimikleri önemlidir. Bebeğin/çocuğun ilgilendiği nesne veya oyuncaklar ile etkileşim
başlatılmalı, oyun bu nesneler ile sürdürülmelidir, bebeğin öğrenmesi bu süreçte
desteklenmelidir. Bebeğin/çocuğun sözel ipuçları da yine sözel olarak genişletilmeli ve
öğrenme olanağı sağlanmalıdır (Örneğin “su” diyen bir çocğua “su istiyorsun, susadın”, “al
sana su” şeklinde cevap verilmesi). Tüm bunlar çocuğun hızına uygun yapılmalı ve ona
zaman verilmelidir. Öğrenmeyi, oyunu, keşfi sürdürebilmesi için sözel olarak da olumlu
sözler ile teşvik edilmelidir.
Duyarlı bakımın, gelişmiş ülkelerde özellikle anne-bebek arasında güvenli bağlanmayı
sağlayarak sonraki yıllarında da çocuğun hem zihinsel hem de psikososyal gelişimini olumlu
etkilediği gösterilmiştir.
Bunun dışında da riskli aileler için önemli bir dayanıklılık faktörü olduğu ve sosyoekonomik
zorluklara karşın çocukların gelişimini arttırdığı görülmüştür. Yani terazinin olumlu tarafını
arttırmak için gereklidir.
Duyarlı bakım bebek ve çocukların fiziksel ve gelişimsel ihtiyaçlarının yanı sıra, duygusal
ihtiyaçlarını karşılamak ve duygusal gelişimleri için de gereklidir. Çocuklarımızı duyguları
açısından da izlemeli, anlamaya, yorumlamaya çalışmalı, kabul etmeli, anlatmalarına izin ve
zaman tanımalı, fiziksel sevgi ve şefkatimiz her zaman göstermeli, bunu da çocuklarımız
ihtiyaç duyduğunda hemen, ertelemeden onların gelişimsel düzeyine uygun olarak
yapmalıyız.
Hayat, duyarlı olma, duyguları, gereksinimleri, istekleri fark etme meselesi,
Hayat, çocukları istismar ve ihmalden koruma meselesi,
İstismar ve ihmalden korunmak, temel çocuk hakkı meselesi,
Gelişim; erken yaşlarda, çocuğun yapısına uygun, aile ve toplumun ona sunduğu imkanların
etkileşmesi meselesi
Duyarlı bakım gelişimin en optimal düzeyde sağlanabilmesi meselesi
Duyarlı bakım bebeğin/çocuğun ipuçlarını anlama, zamanında ve uygun yanıt verme meselesi
Tabii içinde yaşadığımız günlerde bir de unutmayalım;
COVİD-19 önlemleri, hayat MeMAT (Mesafe-Maske-AŞI-Temizlik) meselesi,
COVİD-19 aşılarını olmak ve önlemlere uymak hem kendimize, hem topluma duyarlı olma
meselesi
Sağlıcakla ve duyarlı kalın
Prof.Dr.Elif N.Özmert
Kaynak: Eshel N, Daelmans B, Cabral de Mello M, Martines J. Responsive parenting:
interventions and outcomes. Bulletin of the World Health Organization 2006;84:992-999.
Comentarios